ຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ (Internet Safety)

 ກ. ຂໍ້ແນະນໍາ ທຸກຄົນຮູ້ວ່າ ພວກເຮົາຕ້ອງການທີ່ຈະຢູ່ຢ່າງປອດໄພໃນຂະນະທີ່ໃຊ້ອິນເຕີເນັດ, ແຕ່ວ່າ ພວກເຮົາອາດບໍ່ຮູ້ພຽງແຕ່ຈະເຮັດແນວນັ້ນ. ໃນໄລຍະຜ່ານມາ, ຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີ ເນັດກ່ຽວຂ້ອງສ່ວນຫຼາຍກັບການປົກປ້ອງຄອມພິວເຕີຂອງພວກເຮົາຈາກໄວຣັສ. ໃນປັດຈຸບັນ, ຄົນເຮົາສາມາດເຂົ້າເຖິງອິນເຕີເນັດໄດ້ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ການປ່ຽນແປງເຕັກໂນໂລຊີ ການຂະຫຍາຍຕົວທາງສັງຄົມໄດ້ເຮັດໃຫ້ຜູ້ຊົມໃຊ້ມີຄວາມສ່ຽງຕໍ່ການໂຈລະກຳ, ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ ແລະ ນັບທັງການລ່ວງລະເມີດທາງເພດ. ແລະ ການລະເມີດ ຫົວຂໍ້ນີ້ຈະແນະນໍາໃຫ້ຮູ້ ປະເພດຂອງການຂົ່ມຂູ່ ທີ່ອາດຈະພົບໃນຂະນະອອນໄລ. ມັນ ຈະສອນໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ ຍຸດທະສາດພື້ນຖານ ເຊັ່ນ: ວິທີໃຊ້ Google ດ້ວຍຕົວເອງ ແລະ ສ້າງລະຫັດຜ່ານທີ່ປອດໄພ, ພ້ອມກັນກັບຊຸກຍູ້ໃຫ້ພວກເຮົາເອົາມາໃຊ້ເປັນແນວຄວາມຄິດ ທີ່ປອດໄພຕໍ່ການນໍາໃຊ້ອິນເຕີເນັດໃນຂັ້ນຕໍ່ໄປ.

ຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ (Internet Safety) ມີຄວາມສຳຄັນຫຼາຍໃນການປົກປ້ອງຕົນເອງ ແລະ ຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວໃນໄລຍະທີ່ໃຊ້ອິນເຕີເນັດ. ມີຄວາມສ່ຽງຫຼາຍປະເພດທີ່ອາດຈະເກີດຂຶ້ນຂະນະທີ່ພວກເຮົາເຂົ້າໃຊ້ອິນເຕີເນັດ, ດັ່ງນັ້ນ ການປະຕິບັດຕາມຫຼັກການຄວາມປອດໄພບາງປະການສາມາດຊ່ວຍປ້ອງກັນພວກເຮົາຈາກຄວາມເສຍຫາຍ. ນີ້ແມ່ນຂໍ້ແນະນໍາເພື່ອຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ:

### 1. **ສ້າງລະຫັດຜ່ານທີ່ປອດໄພ**:

   ຄວນໃຊ້ລະຫັດຜ່ານທີ່ມີຄວາມຍາວ ແລະ ປົກປ້ອງດ້ວຍຕົວເລກ ຕົວອັກສອນ ແລະ ສັນຍະລັກ ແຕ່ລະຫັດຜ່ານຕ້ອງບໍ່ຄວນໃຫ້ຄົນອື່ນຮູ້ ແລະ ຄວນເປັນລະຫັດທີ່ຈົບກັບຄົນເດີມຢ່າງສະໝໍ້ສະເໝີ.

### 2. **ຫຼີກລ້ຽງເວັບໄຊທີ່ບໍ່ນ່າເຊື່ອຖື**:

   ເວັບໄຊທີ່ບໍ່ມີຄວາມນ່າເຊື່ອຖືສາມາດມີໄວຣັສ ຫຼື ແຮກເກີ້ອາດໃຫ້ທ່ານເສຍຫາຍໄດ້.

### 3. **ບໍ່ແບ່ງປັນຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວງ່າຍໆ**:

   ຢ່າແບ່ງປັນຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ ເຊັ່ນ ລະຫັດຜ່ານ ແລະ ຂໍ້ມູນການເງິນເພື່ອປ້ອງກັນການລັກລອບຂໍ້ມູນ.

### 4. **ເລືອກໃຊ້ VPN ເພື່ອຄວາມປອດໄພ**:

   VPN ຊ່ວຍປົກປ້ອງການເຊື່ອມຕໍ່ອອນໄລຂອງທ່ານໂດຍການເຂົ້າລະຫັດຂໍ້ມູນແລະຊ່ວຍປົກປ້ອງຄວາມສ່ຽງ.

### 5. **ໃຊ້ການຢືນຢັນຕົນຕົວ 2 ຂັ້ນ**:

   ການຢືນຢັນຕົນຕົວ 2 ຂັ້ນ (2FA) ຊ່ວຍເພີ່ມຄວາມປອດໄພໂດຍຕ້ອງໃຫ້ມີຂັ້ນຕອນເພີ່ມຕື່ມນອກເໜືອຈາກລະຫັດຜ່ານ.

ດ້ວຍຄວາມສັກການແຫລະລືຕໍ່ເວັບໄຊບາງອັນ, ພວກເຮົາຈຶ່ງຄວນຕັ້ງຄໍາຖາມຄວາມປອດໄພແລະຄອບເຂດໃນການເຂົ້າໃຊ້ຂໍ້ມູນ.

ແນະນຳຂໍ້ສອບປາລະໄນ 4 ຕົວເລືອກພ້ອມຄຳຕອບຈຳນວນ 4 ຂໍ້:

### ຂໍ້ສອບທີ 1:

**ຄຳຖາມ:** ແອບໄຫນຕໍ່ໄປນີ້ເຮັດໜ້າທີ່ປົກປ້ອງຄອມພິວເຕີຈາກໄວຣັສ?

A) Microsoft Word  

B) Google Chrome  

C) McAfee  

D) Adobe Photoshop  

**ຄຳຕອບ:** C) McAfee

---

### ຂໍ້ສອບທີ 2:

**ຄຳຖາມ:** ການສ້າງລະຫັດຜ່ານທີ່ປອດໄພຄວນປະກອບດ້ວຍອະໄຫຼທໍາອິດແມ່ນຫຍັງ?

A) ຕົວເລກແລະຕົວອັກສອນ  

B) ສັນຍະລັກ  

C) ຕົວເລກແລະຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ  

D) ຕົວເລກ ຕົວອັກສອນ ແລະສັນຍະລັກ  

**ຄຳຕອບ:** D) ຕົວເລກ ຕົວອັກສອນ ແລະສັນຍະລັກ

---

### ຂໍ້ສອບທີ 3:

**ຄຳຖາມ:** ໄຟຣ໌ວອນ (Firewall) ແມ່ນມີຫນ້າທີ່ໃຫ້ຄຳອະທິບາຍຢ່າງໃດ?

A) ປົກປ້ອງຄອມພິວເຕີຈາກໄວຣັສ  

B) ຄັດກອງຂໍ້ມູນທີ່ເຂົ້າຫາແລະອອກຈາກຄອມພິວເຕີ  

C) ເກັບຂໍ້ມູນເວັບໄຊ  

D) ປ້ອງກັນຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວຈາກການຖືກແຮກ  

**ຄຳຕອບ:** B) ຄັດກອງຂໍ້ມູນທີ່ເຂົ້າຫາແລະອອກຈາກຄອມພິວເຕີ

---

### ຂໍ້ສອບທີ 4:

**ຄຳຖາມ:** ອັນໃດຕໍ່ໄປນີ້ແມ່ນຕົວຢ່າງຂອງຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ?

A) ບໍ່ແບ່ງປັນຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວແລະລະຫັດຜ່ານຢ່າງງ່າຍໆ  

B) ເຂົ້າເວັບໄຊທີ່ບໍ່ຊື່ສາມັກ  

C) ກົດລິ້ງທີ່ບໍ່ຮູ້ແຫຼ່ງ  

D) ເຊື່ອຖືທຸກອີເມວທີ່ມາ  

**ຄຳຕອບ:** A) ບໍ່ແບ່ງປັນຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວແລະລະຫັດຜ່ານ

**ຄວາມເຂົ້າໃຈໃນການຂ່ມຂູ່ທາງອິນເຕີເນັດ (Understanding Internet Threats)**

ກ່ອນທີ່ພວກເຮົາຈະຮຽນຮູ້ການປ້ອງກັນຕົນເອງຈາກພື້ນຖານຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ, ການເຂົ້າໃຈພື້ນຖານຂອງການຂ່ມຂູ່ທີ່ພົບໄດ້ບໍ່ສໍາຄັນຫຍໍ້ໃຈຫລາຍຢ່າງ. ແຕ່ລະຊະນິດຂອງຄວາມຂ່ມຂູ່ທາງອິນເຕີເນັດສາມາດເປັນພະຍາຍາມໃນການໂຈມຕີລະບົບ, ຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ, ແລະ ການລັກເອົາຂໍ້ມູນຂອງຄົນອື່ນ. ຕົວຢ່າງທີ່ພົບໄດ້ບ່ອຍຄື:

### 1. **ການລັກເອົາອັດຕະລັກ (Identity Theft)**:

   ການລັກເອົາຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວຂອງຄົນອື່ນ ເຊັ່ນ ໝາຍເລກບັດປະຈໍາຕົວ, ເລກບັດເຄຣດິດ ຫຼື ຂໍ້ມູນການເງິນ ເພື່ອນໍາໄປໃຊ້ເພື່ອກະທໍາການໂຈມຕີຫລືການຊໍ້ຄ້າມີຄວາມຜິດກົດໝາຍ. 

### 2. **ໄວຣັສແລະມັດແວລ໌ (Viruses and Malware)**:

   ໄວຣັສ ແລະ ແມັດແວລ໌ເປັນໂປແກຣມທີ່ບໍ່ພຶງປາດທີ່ສາມາດທໍາລາຍລະບົບ ແລະ ເອົາຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວຂອງຜູ້ໃຊ້ອອກໄປ. ແບບຟອມຂອງໄວຣັສສາມາດຈະເປັນໂຄ້ງແກຣມແລະເຟຣດທີ່ແພຣ້າຍໃນການສົງຜົນບໍ່ດີຕໍ່ຄອມພິວເຕີ.

### 3. **ການໂຈມຕີກວດສອບຄົ້ນຄວ້າ (Phishing)**:

   Phishing ແມ່ນການສ້າງເວັບໄຊທີ່ເຫມືອນຈິ່ງ ຫຼື ການສົ່ງອີເມວຫຼືຂໍ້ຄວາມທີ່ມີການຫຼອລໍ້ໃຫ້ຄົນຮັບກອບການຮູບຮ່າງແທ້ທີ່ໄປໃຊ້ຫຼືເຂົ້າໃຊ້ຂໍ້ມູນທີ່ສ່ຽງ.

### 4. **Ransomware**:

   Ransomware ແມ່ນໂປແກຣມທີ່ເຂົ້າເຮັດລາຍຫລືເກັບຮັກສາໄຟລຂອງຜູ້ໃຊ້ແລ້ວຮ້ອງຂໍເງິນເພື່ອຄືນຂໍ້ມູນຫຼັງຈາກໂຈມຕີ.

**ຄວາມປອດໄພໃນອິນເຕີເນັດ ແລະ ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ (Internet Safety and Privacy)**

ຄວາມປອດໄພແລະຄວາມເປັນສ່ວນຕົວໃນອິນເຕີເນັດເປັນເລື່ອງທີ່ຈຳເປັນຫຼາຍໃນໄລຍະປັດຈຸບັນ, ເນື່ອງຈາກການໃຊ້ອິນເຕີເນັດທີ່ເພີ່ມຂື້ນ. ແມ່ນການຈັດການຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ, ແລະການຄຸ້ມຄອງຄວາມປອດໄພຂອງຜູ້ໃຊ້.

### 1. **ຄວາມປອດໄພທາງອິນເຕີເນັດ**

- ຄວາມສຳຄັນ: ມັກມີການໂຈມຕີທາງອິນເຕີເນັດປະເພດແຕກຕ່າງກັນເຊັ່ນ: 

  - **ໄວຣັສແລະແຮັກເກີ້**: ການເຂົ້າເຖິງຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວຜ່ານແຮັກກິ້ງຫຼືໄວຣັສ.

  - **ການລວງລະເມີດສິດທິສ່ວນຕົວ**: ມັກເກີດຂື້ນໃນການແຊ່ບໍ່ຫ້າມຂອງຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວ.

### 2. **ອັນຕະລາຍຈາກຄວາມເປັນສ່ວນຕົວແລະການໂຈມຕີ**

- ການບໍ່ໃຫ້ຄວາມສ່ວນຕົວໄດ້ຮັບການຄຸ້ມຄອງມັນຈະເປັນຕົນເຫດຂອງການໂຈມຕີຊື່ເສີມດຽວກັນ. ຕົວຢ່າງຄື:

  - **ການຂໍ້ມູນຖືກແຮກ**: ໂດຍການໂຈມຕີຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວຂອງຜູ້ໃຊ້.

  - **ການຫຼອກລວງຕົວຕົນອື່ນ**: ເຊັ່ນການຂຽນບັນຊີປອມໃນນາມຂອງຜູ້ໃຊ້ທີ່ແທ້ຈິງ.

### 3. **ຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບພາສາທີ່ໃຊ້ໃນການຄຸ້ມຄອງ**

- ເພື່ອຄຸ້ມຄອງຕົນເອງໃນໂລກອອນໄລນໍ, ຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບຄຳສັບຂອງຄວາມປອດໄພທີ່ສຳຄັນເປັນສິ່ງຈຳເປັນ, ຕົວຢ່າງເຊັ່ນ:

  - **ຫຸນເຊດີ (Sockpuppet)**: ການສ້າງບັນຊີປອມເພື່ອຫຼອກລວງຄົນອື່ນ.

  - **ຄວາມເປັນອິດສະຫລະຂອງຜູ້ໃຊ້ (Identity Theft)**: ການນຳຂໍ້ມູນສ່ວນຕົວໄປໃຊ້ເປັນຜູ້ໃຊ້ຄົນອື່ນ.

ຫາກຕ້ອງການຄຳແນະນຳເພີ່ມເຕີມໃນດ້ານນີ້, ສາມາດຖາມເພີ່ມເຕີມໄດ້!